Kolajen doku, bağ dokusu liflerinin yapısını oluşturan, hücreler arasındaki boşlukları dolduran ve esnek yapılı ana proteinlerdir. Bu proteinler, bağ dokusunun dayanıklılığını ve esnekliğini sağlar. Yaş ilerledikçe, kolajen miktarı ve elastikiyeti azalır. Özellikle yara iyileşmesinde ve dokuların yeniden yapısal bütünlüğünü kazanmasında önemli bir rol oynar.

Kolajen doku hastalıkları, çeşitli organ ve dokulardaki bağ dokusunda görülen, klinik spektrumu geniş bir grup hastalıktır. Etyolojisi tam olarak bilinmemekle birlikte, hücresel komponentlere karşı antikorlar gelişir. Bu hastalıklar, otoimmün temellidir ve genellikle kronik seyirlidir.

Lupus eritematozus, deriyi ve iç organları tutabilen, en sık 20-40 yaşlarında görülen, kadınlarda 3-6 kat daha yaygın olan ve etiyolojisi tam olarak bilinmeyen bir hastalıktır. Akut kutanöz lupus eritematozus, klasik 'Kelebek döküntüsü' veya 'Malar döküntüsü' şeklinde görülür ve spektrumun %30-50'sini oluşturur. Tipik olarak, malar ve nazal bölgede yerleşen, parlak kırmızı, keskin sınırlı, yüzeyel veya deriden hafif kabarık plak halinde görülür.

Yüz, alın ve boyun V bölgesini tutabilir. Yüzde yaygın şekilde ödem eşlik edebilir. Tırnak çevresinde eritem ve telanjiektaziler gözlenebilir. Postinflamatuar hipo-hiperpigmentasyon olabilir. Kronik kutanöz lupus eritematozusta lezyonlar daha çok burun, yanaklar, saçlı deri, alın, kulaklar, boyun V bölgesi ve kolların ekstansörlerinde yerleşir. 'Çivi belirtisi, kedi dili veya halı benzeri uzantılar' lezyon üzerindeki krut kaldırıldığında krutun altında gözlenebilir. Tedavide tüm lupus eritematozuslu hastalar güneşten korunmalı ve yüksek koruma faktörlü güneş koruyucuları kullanmalıdır.

Her gün kullanımı ve bu konuda hastaların mutlaka eğitilmesi gereklidir. En etkili lokal tedavi, lezyon içine kortikosteroid enjeksiyonudur.

Dermatomyozit, çizgili kasları etkileyen, inflamatuar idiopatik bir myopatidir. İç organ tutulumu ve kronik kutanöz deri bulguları ile karakterize olan otoimmün bir hastalıktır. Kadınlarda iki kat daha sık görülür ve genellikle 40-60 yaş aralığında ortaya çıkar. Deri bulguları olmaksızın sadece kas tutulumu polimyozit olarak adlandırılır. Tipik deri belirtilerinin olmasına rağmen kas tutulumunun olmamasına ise amyopatik dermatomyozit denir. Tanı için hastalarda kas biopsisi, deri biopsisi, EMG ve kas enzimleri istenmelidir.

Hastalar UV ışığından uzak durmalıdır. Yeterli dinlenme ve protein içeren diyet alımı kas tutulumunun düzelmesi açısından önem taşır. Kortikosteroidler sistemik tedavide ilk basamaktır. Tedavi ile hastaların %50'sinden fazlasında prognoz ve yaşam kalitesinde iyileşme görülür. Erken başlanması prognozu olumlu etkiler.

Skleroderma, etyolojisi tam olarak bilinmeyen, mikrovasküler sistem ve konnektif dokuyu etkileyen kronik bir hastalıktır. Sıklıkla 20-50 yaş arasında ve kadınlarda daha yaygındır. Lineer lezyonlar çocuklarda daha sık görülür. Tanı, klinik ve histopatolojik inceleme ile konulur.

Sklerodermanın tedavisi oldukça zordur. Kullanılan ajanlar üç başlık altında incelenebilir:

Hastalar 3-6 ayda bir hastalık aktivitesi ve progresyonu yönünden takip edilmelidir.

Kolajen doku hastalıkları, tedavi edilmediği takdirde ciddi sonuçlara yol açabilecek önemli sağlık sorunlarıdır. Erken tanı ve uygun tedavi ile hastaların yaşam kalitesi artırılabilir ve hastalığın ilerlemesi durdurulabilir. Bu nedenle, hastalık belirtileri görüldüğünde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulması önemlidir.