Doku Nedir ve Kaç Gruba Ayrılır?

Doku Nedir

Doku, bitki, hayvan veya insanların organlarını oluşturan aynı yapıya ve göreve sahip hücrelerin bir araya gelerek oluşturduğu yapıdır. Tek hücreli canlılarda bir dokudan söz edilemez. Organizma olarak adlandıracağımız yapılarda dokulardan söz edebiliriz. Benzer hücreler bir araya gelerek dokuları, dokular da bir araya gelerek organizmayı oluştururlar. Bu benzer hücreler topluluğuna doku adı verilir. Dokuları inceleyen bilim dalına da doku bilimi (Histoloji) adı verilir.

Doku Nasıl Meydana Gelir

Dokular, hücrelerin bir araya gelmesiyle oluşur. Çok hücreli organizmalarda, hücrelerin birbirinden ayrılmaması ve aralarında geçit, plasmatik köprü adı verilen madde ve uyarı iletişimini sağlayan yapılar bulunması sebebiyle hücre toplulukları meydana gelir. Bu hücre yapıları, sıkı ilişkiler oluşturarak vücudu meydana getirir. Bazı tek hücreli yapıların bir araya gelerek oluşturdukları şekiller dokuya benzese bile bu tür yapılar yalancı doku olarak adlandırılır.

Doku Çeşitleri

Dokular, bitkisel ve hayvansal dokular olmak üzere iki gruba ayrılır.

Hayvansal Dokular

Hayvansal dokular, yapılarına ve görevlerine göre altı gruba ayrılır:

Epitel Doku: Vücudun dış ve iç yüzeyini örten dokudur. Bu dokuyu oluşturan hücreler arasında çok fazla ara madde yoktur ve hücreler birbirine çok yakındır. Bu doku, taban zarı üzerinde meydana gelmiştir. Epitel dokunun görevleri arasında vücudu koruma, duyuları alma, bazı maddelerin emilimini sağlama ve salgı yapma bulunur. Epitel doku üç bölümden oluşur:
- Örtü Epitel: Vücudun iç ve dış yüzeyini saran dokudur. Tek veya çok katlı epitel doku olabilir.
- Bez (Salgı) Epitel: Salgı yapabilen epitel hücrelere salgı epiteli denir. Tek hücreli ve çok hücreli bez epiteli vardır.
- Duyu Epitel: Dilde tat alma, burunda koku alma, gözlerde ve deride uyarılmayı sağlayan epitel hücreleridir. Bu hücreler yenilenme özelliğine sahip değildir.
Bağ Doku: Yumuşak organların etrafını sararak onlara destek olur ve yapısal bozuklukların onarılmasını sağlar. Vücudun savunulmasında da yardımcı olur.
Kıkırdak Doku: Kıkırdak hücrelerinden ve hücreler arasındaki maddelerden oluşur. Bu dokuda kan damarı yoktur, bu nedenle besinlerin alınması ve atılması difüzyonla gerçekleşir. Embriyolar başlangıçta kıkırdak dokudan oluşur, ancak zamanla kemikleşirler.
Kemik Doku: Canlı kemik hücreleri ve hücreler arasındaki maddelerden oluşur. Ara madde organik ve inorganik maddelerden meydana gelir. Organik kısım, proteinden ve kollajen liflerden oluşurken; inorganik kısım, kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum ve potasyum gibi maddelerden oluşur. Kemik dokusu sıkı ve süngersi kemik dokusu olarak ikiye ayrılır.
Kan Dokusu: Alyuvar, akyuvar, kan pulcukları ve plazmadan (sıvı kısım) oluşur.
Kas Dokusu: İnsanlarda hareket etmeyi sağlayan doku türüdür. Bu dokunun özelliği, hücreler arasında madde bulunmamasıdır. Kas dokusu hücrelerinin içinde kasılmayı sağlayan aktin ve miyozin adı verilen yapılar bulunur.

Bitkisel Dokular

Bitkilerde kök, gövde ve yapraklarda farklı dokular bulunur. Bu nedenle bitkisel dokular dört gruba ayrılır:

Meristem Doku: Bitkilerin büyüme bölgesinde bulunan dokudur. Meristem hücrelerinden oluşan yeni hücreler farklılaşarak yeni dokuları meydana getirirler ve böylece bitkilerin büyümesini sağlarlar.
Temel Doku: Bitkilerin temel yapısını oluşturan ve çevreye uyum sağlaması için değişime uğrayan dokudur. Bitkilerde diğer doku ve yapılar arasında boşlukları doldurur.
İletim Doku: Bitkilerde su ve diğer maddelerin taşınmasını sağlar. Bu doku, karada yaşayan tüm bitkilerde mevcuttur.
Örtü Doku: Bitkilerdeki kök, yaprak ve diğer kısımların üzerini sararak koruyan dokudur. Bitkinin gaz alışverişini ve su kaybını önler.

Sonuç

Doku, bir bütünün parçalarıdır ve aynı özelliğe sahip hücrelerin bir araya gelmiş halidir. Hem hayvansal hem de bitkisel dokular, organizmaların işlevlerini yerine getirmesinde kritik öneme sahiptir. Doku bilimi (Histoloji) bu yapıları inceleyerek biyolojik işlevler hakkında önemli bilgiler sağlar.